Ankara

KİTABIN ADI
Ankara
KİTABIN YAZARI Yakup Kadri KARAOSMANOĞLU
YAYINEVİ VE ADRESİ İletişim Yayınları Cagaloğlu / İSTANBUL
BASIM TARİHİ 6. Basım 1983


KİTABIN KONUSU: Cumhuriyet inkılabı ile birlikte Anadolu’nun yeniden dirilişi ve yeniden yapılanmasıdır.


KİTABIN ÖZETİ :

Cumhuriyet inkılabı ile birlikte Anadolu’nun yeniden dirilişi yeniden yapılanması gerekmektedir. Bu yeni yapı üzerine acil bir şekilde bina inşaa edilmelidir. Bunu yapacak olanlar ise dönemin idealist vatansever insanları olacaktır. Ankara romanında ise bunu gerçekleştirecek idealist insanların verdiği mücadele anlatılmaktadır. Bu idealist insanlar inkılap hareketini özümsemiş, milli şuura sahip karakterlerdir. Bu insanlar hayat serüveni içerisinde karmaşık yollardan geçerek romanın son bölümünde bir araya gelirler. Kendi hayatlarını geleceğin çağdaş, modern, öz benliği ile çelişmeyen maddi ve manevi varlığını kaybetmeyen, değerleri ile övünen yeni Türk toplumu yaratma mücadelesi içinde geçer.
Ankara romanı üç bölümden oluşmaktadır.;
Birinci bölüm : Sakarya savaşı öncesi ( 1922’ye kadar ).
İkinci bölüm : Cumhuriyetin ilanını izleyen yıllar ( 1926’ya kadar ).
Üçüncü bölüm : Cumhuriyet sonrasının 14 ve 20. Yılları (1937-1943’e kadar ).
Kısaca söylemek gerekirse romanın konusu bu üç dönemin Ankara’sıdır. Bu üç bölümdeki olaylar yazarın her bölümde ayrı bir kişilik olarak karşımıza çıkardığı Selma Hanım’ın çevresinde geçer. Selma Hanım’ın arayışı Ankara’nın arayışıdır. Yazgısı Ankara’nın yazgısıdır. Yaşamı da Ankara’nın yaşamıdır. Selma Hanım’ın ilişki kurduğu erkekler ise birer simgedirler.
Birinci bölüm: Kurtuluş Zaferi ile sonuçlanan, savaş yıllarındaki Ankara’yı kısa hatlarla açıklamaktadır. Romanın kahramanı olan Selma Hanım hayatını bu üç bölümde üç ayrı erkekle geçiriyor. Milli mücadele yıllarında bir banka şefinin karısıdır yerli bir Ankaralı olan Sungurluzade Ömer Efendi’nin kiracısıdır. Kocası Nazif’le Ankara’nın yabancısıdır. İstanbul'lu hanım için Ankara’da hayat tek düze ve sıkıcıdır, yoksulluklarla doludur. Ev sahipleri ile birlikte gündelik ev işleri ile meşgul olmaktadır. Boş zamanlarında Hatçe Hanım ve Halime Hanım ile sohbet eder. Bu sohbetlerinde gündelik Ankara hayatını tüm çıplaklığı ile gözler önüne serer. Daha sonraları Nazif Bey’in vekil arkadaşı Murat Beyle tanışırlar. Murat Beyler’le aile ortamı içerisinde karşılıklı davetlerde bulunurlar. Bu sırada binbaşı Hakkı Beyle de tanışırlar. Hakkı Beyle birlikte Etlik’te gezintiye çıkarlar. Bu dönemlerde Hakkı Bey’in milli mücadele ruhu ve azmi kendisini fazlasıyla etkiler. Hakkı Bey artık Selma Hanım için muzaffer bir kumandan, muhterem bir kahramandır. Bütün ümitlerin zafer’e bağlandığı, başka hiçbir şeyin ehemmiyetli olmadığı bu devirde, herkesin mütevazı bir hayatı vardır. Yalnız kocası Nazif Bey’in milli davaya bir erkekten beklediği heyecan ve alaka ile bağlanmadığını gören Selma Hanım yavaş yavaş kocası Nazif Bey’den kopmaya başlar. Erkân-ı Harp Binbaşı’sının fikir ve hareketlerine yakınlık duyar. Birinci bölüm Selma Hanım’ın binbaşının cazibesine kendisini kaptırdığı bir zamanda sonuçlanır.
İkinci bölümde Selma Hanım Nazif Bey’den boşanmıştır. Bu bölüm zaferden sonraki Ankara’dır. Selma Hanım eski binbaşı emekli Miralay Hakkı Bey’in karısıdır. Ancak koşullar değişmiş değişen koşullar Cumhuriyet öncesinin kişilerini de değiştirmiştir. Hakkı Bey ordudan, Murat Bey vekillikten ayrılmışlardır. Artık bu iki insan yeni türeyen bir sınıfın üyesidirler. Vurguncu harp zengini şirket meclisi idarelerinde dolaşan, ecnebi gruplarla komisyon işleri yapmaya çalışan Hakkı Bey’in yeni yüzüyle karşılaşırız. Hakkı Bey milli idealleri bir tarafa bırakmış, maddi refah içerisinde sadece kendi hesabına çalışan, son derece alafrangalaşan Yenişehir garplılığı, batılı hayat tarzının kötü yanlarını almıştır. Bu zümreye göre artık halkçılık diye bir dava kalmamıştır. Selma Hanım bir süs çiçeği, bir zevk aleti gibi kısır ve avare yaşayıp gitmektedir. Her şey kendi dar çevrelerinden kendi acayip zevklerinden ibarettir. Her gece çay partileri ve balolar düzenlenir ecnebi iş adamlarıyla dans edilir. Eğlenceler tertiplenir. Bu bölümde halk ile bu zümre arasında nasıl doldurulmaz bir uçurum açıldığını, inkılabı böyle anlayanları, hep kendi lehlerine çekenlerin eleştirisi yer alır. Selma Hanım asıl halka lakayt kalıp acayip bir hayatın egoist zevklerine dalan yeni kocasından da uzaklaşır. Bu sırada muharrir olan Neşet Sabit genç kadını görmek için onların bazı alemlerine iştirak eder. Selma Hanım bu hayatın acılarını onunla paylaşır. Bu hayatın zavallı yüreğinde büyük ıstıraplar yarattığını, bu çıkmaz yoldan biran önce kendini söküp atmakla, kökten tedavi olmak gerektiğini anlar. Binbaşı Hakkı Bey’den boşanır. Bundan sonraki hayatında toplumsal hizmetlerin en değerlisi olan öğretmenlik görevine atılır.
Son bölüm yazarın hayalindeki Ankara’dır. Yazarın bu hayali Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Dönümü Bayramıyla başlar. Gazi Mustafa Kemal’in Türk milletine hitabesi, bir devir başlangıcının, bir yeni sabahın ilk işareti gibi olmuştur. Türk milleti ilim, imar, iktisat, güzel sanatlar sahasında büyük bir gelişme içerisindedir artık Ankara’nın çehresi değişmiştir. Yeni stadyumlar, yeşil çimenli sahalar, büyük fabrikalar, büyük binalar , alaca halk yığınları ve coşkuyla kutlanan büyük bir bayram... Selma Hanım basına ayrılmış iskemlelerin birinde dinlenmektdir. Bundan toplumsal hizmetlerin en değerlisi olan öğretmenlik görevine atılır.
sonra egoist bir zümrenin zevkine ve menfaatine karşı şiddetli matbuat hücumu başlamıştır. Tiyatro, şiir, edebiyat, karikatür, musiki, hep bize yeni hayatı söyler. Halk evleri, Toplumsal Mükellefiyet Teşkilatı yeni hayatın odakları olmuştur. Selma Hanım Neşet Sabit’le evlenmiş, bu iki insan yeni hayatın imar ve inşasında elele vererek büyük bir aşkla çalışıyor, yeni değerleri halk yığınlarına götürürler. Harf İnkılabı, Tarih Cemiyeti, Yüksek İktisat Enstitüsü, Halk Evleri gibi daha bir çok alanda büyük atılımlar, büyük yenilikler gerçekleşir. Selma Hanım ve Neşet Sabit bu on yıl boyunca mutlu bir evlilik yaşarlar. Fırsat buldukça Anadolu’nun muhtelif yerlerine seyahat eder, bu seyahatlerinde gördükleri yerlerin yeni çehresiyle karşılaşırlar. Anadolu toprağı, suyu, kırı, bayırı, dağı, taşıyla eşsiz güzelliğiyle cennetten bir parça gibi tasavvur ederler, bundan doyumsuz bir haz alırlar. Hele Pınarbaşı’nda düzenledikleri eğlencelerde halk ezgileri ve türküleri çalınır söylenir, sabaha kadar hoşça vakit geçirirler. Roman yazarın bu tasavvuruyla son bulur.

KİTABIN ANAFİKRİ: Toplum yapısında sınıflaşmanın olması gerektiği, ülkenin yalnızca bilim ve sanatla gelişebileceğidir.

OLAYLARIN VE ŞAHISLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ:

Selma Hanım: Romanın baş karakteridir. Alımlı bir bayandır. Romanın üç ayrı bölümünde üç ayrı kişilikle karşımıza çıkar. Bu sebeple Selma Hanım’ı üç bölümde incelemek yerindedir.
Birinci bölüm: Milli Mücadele yıllarını kapsayan bu dönemde Selma Hanım, bir banka şefinin karısı ve Ankara’nın yabancısıdır. Milli Mücadele’ye gönülden destek vermektedir.
İkinci bölüm: Eski miralay Hakkı Bey’in karısıdır. Halkla kendini ayıran bir grup içinde, mutsuz bir yaşam sürmekte, bir süs çiçeği, bir zevk aleti gibi kısır ve avare yaşayıp gitmektedir. Her şey kendi dar çevrelerinden kendi acayip zevklerinden ibarettir. Her gece çay partileri ve balolar düzenlenir ecnebi iş adamlarıyla dans edilir.
Üçüncü bölüm:Bu bölümde, toplumsal hizmetlerin en değerlisi olan öğretmenlik görevine atılır.Bundan sonra egoist bir zümrenin zevkine ve menfaatine karşı şiddetli matbuat hücumu başlatmıştır. Tiyatro, şiir, edebiyat, karikatür, musiki alanlarında kendini geliştirir. Neşet Sabit’le evlenir ve yeni hayatın imar ve inşasında büyük bir aşkla çalışır, yeni değerleri halk yığınlarına götürür. Neşet Sabit’le bu on yıl boyunca mutlu bir evlilik yaşar. Fırsat buldukça Anadolu’nun muhtelif yerlerine seyahat eder, bu seyahatlerinde gördükleri yerlerin yeni çehresiyle karşılaşır.
Nazif Bey: Romanın birinci bölümünde karşımıza çıkan Nazif Bey, bir bankanın şefidir. Milli davaya yeterli heyecan ve alaka ile bağlanmamaktadır. Bu sebeple Selma Hanım yavaş yavaş kocası Nazif Bey’den kopmaya başlar
Hakkı Bey: İki farklı kişilikle karşımıza çıkan Hakkı Bey, birinci dönemde binbaşı olan Hakkı Bey milli mücadele ruhu ve azmi ile Selma Hanım’I fazlasıyla etkiler. Hakkı Bey, Selma Hanım için muzaffer bir kumandan, muhterem bir kahramandır. İkinci dönümde ordudan ayrılırArtık yeni türeyen bir sınıfın üyesidir. Vurguncu harp zengini şirket meclisi idarelerinde dolaşan, ecnebi gruplarla komisyon işleri yapmaya çalışan biri olur. Hakkı Bey milli idealleri bir tarafa bırakmış, maddi refah içerisinde sadece kendi hesabına çalışan, son derece alafrangalaşan Yenişehir garplılığı, batılı hayat tarzının kötü yanlarını almıştır. Ona göre artık halkçılık diye bir dava kalmamıştır.
Neşet Sabit: Tiyatro, şiir, edebiyat, karikatür, musiki alanlarına ilgi duyan, Selma Hanım’la evlenerek onu bulunduğu zor durumlardan kurtan, halkla içiçe, herhangi bir sınıf ayrımı gözetmeyen biridir.


KİTAP HAKKINDA ŞAHSİ GÖRÜŞLER:
Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun“ Ankara romanı ütopik bir romandır. Bu romanda yazarın özlediği, özlemini çektiği geleceğin Ankara’sı dolayısı ile Türkiye’sidir. Roman, ütopik bir yapıya sahip olmasına rağmen, Milli Mücadele yıllarındaki Türkiye’yi gözler önüne serdiği için sürükleyici olması yanında bilgi verici bir özelliğe de sahiptir.

KİTABIN YAZARI HAKKINDA KISA BİLGİ:

Yakup Kadri, XVII. Yüzyılın sonlarından başlayarak Saruhan Vilayeti denilen Aydın ve Manisa bölgesinde hüküm sürmüş Karaosmanoğlu sülalesindendir. Mısır’da İbrahim Paşa yerleşen ve orada İkbal Hanımla evlenen Kadri Beyin oğludur. 27 Mart 1889’da Kahire’de doğdu. İbrahim Paşanın ölümü üzerine altı yaşındayken ailesi ile birlikte Manisa’ya geldi. İlköğretimine Fevziye Mekteb-I iptidaisinde başladı. İki yıl sonra da İzmir idadisine gönderildi (1903). Şahabettin Süleyman’la arkadaşlığı buradan gelir. Ama öğrenimini tamamlayamaz. Babası daha o öğrenime başlamadan ölmüş, İkbal hanım’ın satılacak mücevherleri kalmamıştır. Aile yeniden Mısır’a dönünce İskenderiye’deki Freres’ler Fransız okuluna girdi. Burada bir yıl okudu. İdadi özlemi onu İzmir’e çektiyse de, tatilini geçirmek üzere geldiği Mısır’da (1906) Jön Türk’lerle tanıştı. İzmir’e dönmekten vazgeçti. Sınava yeniden girdiği Freres’ler okulunda iki yıl sonra bakaloryasını vererek ortaöğrenimini tamamladı.
1908’de ailece yurda döndüler. İstanbul’a yerleştiler. Yakup Kadri Mekteb-I Hukuk’a girdi. Ama bitirmaden, üçüncü sınıftan ayrıldı. Bu arada İbsen’den esinlenerek yazdığı Nirvana adlı tek perdelik oyunu yayımlanmış, arkadaşı Şahabettin Süleyman’ın aracılığıyla Fecri Ati topluluğuna katılmıştır. Bir yandan Fecri Ati’cilere yönelik eleştirilere cevap vermekte, bir yandan da Servet-I Fünun’da küçük hikayeler yayımlamaktadır. Mensur şiirleri de bu ilk döneminin ürünlerindendir.
1912’de tüberküloza yakalandığını öğrenir. Ama ancak 1916’ tedavi için İsviçre’ye gidebilecek, üç buçuk yıl orada kalacaktır. Bektaşilikle ilgisi de bu yıllarda, İsviçre’ye gitmeden öncedir. O sıralar Paris’ten yeni dönmüş olan Yahya Kemal’in de etkisiyle Yunan ve Latin kaynaklarına dayalı yeni bir sanat anlayışını savunmaya başlamıştı. Ayrıca doğu mitolojisiyle de ilgileniyor, bir mistisizme yöneliyordu. Bu eğilim onu Bektaşi tekkesine itti. Gözlemerinden yararlanarak Nur Baba romanını yazdı. Ama hem karşılaşacağı tepkiler, hem İsviçre’ye gidişi romanın yayınlanmasını engelledi.
1913’te ilk hikaye kitabını çıkarır: Bir Serencam. Ama önce Balkan, ardından da 1. Dünya Savaşları, bu savaşlarla geken yıkım, Yakup Kadri’de değişime yol açacak, sanatın “şahsi ve muhterem” olduğu düşüncesinden yavaş yavaş uzaklaşacaktır. Mondros Antlaşmasından sonra onu İkdam yazarı olarak görürüz (1919). Güncel olayları izleyen, Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen bie gazatecidir artık. Hikayaleri de Milli Mücadele ile ilglidir. Daha sonra o günlerin ürünü olan makalelerin Ergenekon’da toplayacaktır.
1912’de Ankara’nın çağrısı üzerine Anadolu’ya geçti Görevli olarak Kütahya, Simav, Gediz, Eskişehir, Sakarya yörelerini dolaştı. Önce Mardin (1923-31), sonra Manisi milletvekili oldu (1931-34). Evliliği de bu dönemdedir. Mutasarrıf Asaf Bey’in kızı, Burhan Asaf Belge’nin kız kardeşi Leman Hanımla evlenmiş (11 Ekim 1923); yine bu dönemde Kiralık Konak, Nur Baba romanlarını yayımlamıştır. Cumhuriyet ve Hakimiyet-I Miliye gazetelerinde makaleler yazmış (1923-25), tedavi için ikinci kez gittiği (1926) İsviçre’den “Alp Dağlarından” başlığıyla izlenimlerini kaleme almıştır. 1932 yılı ise Yakup kadri için ayrı bir önem taşır. Vedat Nedim Tör, Burhan Asaf Belge, İsmail Hüsrev Tökin ve Şevket Süreyya Aydemir’le birlikte Kadro dergisini çıkarırlar. Büyük yankı uyandıran ve tartışmalara yol açan romanı Yaban da aynı yıl yayımlanır.
Başlangıçta ilgiyle karşılanan Kadro’da savunulan düşünceler zararlı bulunarak derginin imtiyaz sahibi Yakup Kadri Tiran elçiliğine atanınca (1934) dergi de kapanır. Bunu Prag (1935), La Haye (1939),Bern (1942) elçilikleri izler. Tahran elçiliğinden sonra (1949-51) emekli oluncaya kadar kalacağı Bern elçiliğine yeniden getirilecektir. Zoraki Diplomat adlı anıları bu yılların ürünüdür.
1955’te emekli olunca yurda dönerek çeşitli dergi ve gazetelerde yazılarını südürdü. 27 Mayıs’tan sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi. 1961’de Manisa milletvekili oldu. 1957’de Ulus gazetesinin başyazarlığını yüklenmişti. 1962’de Atatürk ilkelerine ters düşüldüğünü ileri sürerek CHP’den istifa etti. 1965’ten sonra ise politikadan çekildi. Son görevi Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu Başkanlığıydı. 13 Aralık 1974’te Ankara’da öldü. İstanbul’da, Beşiktaş’ta Yahya Efendi mezarlığında annesinin yanında yatmaktadır.